Sinir, kas, iskelet sistemleri bozukluklarının teşhisi, tedavisi , önlenmesi ve bu bozuklukların genel sağlık üzerindeki etkileri ile ilgili sağlık hizmeti veren, subluksasyon (kırık ve çıkık olmayan, ekseni bozulmuş normal eklem) üzerinde özel bir odaklanma ile patolojik eklem biyomekaniğini düzelten ve vücudun doğal olarak iyileşmesini sağlayan ve bu alan içerisine giren manuel teknikleri içeren bir uzmanlıktır.
Yunanca’da ‘elle yapılan’ anlamına gelen kayropraktik veya şiropraksi manipülatif tedavi yöntemlerinin en çok kullanılan çeşitlerinden biridir.
Kayropraktik uzmanları tarafından vertebral sublüksasyon kompleksi olarak tanımlanan mekanik spinal fonksiyonel bozuklukların bir sonucu olarak ciddi nörofizyolojik bozuklukların oluşabileceği varsayılmaktadır.
Kayropraktikin doğuşu;
1895’de Amerika Birleşik Devletleri, Davenport, Iowa’ da başlar ve ilk kayropraktik okulu ise 1897’te David Daniel Palmer’a atfedilir.
Omurga ve kas iskelet sisteminin oluşturduğu yapı ile sinir sistemi tarafından koordine edilen fonksiyonlar arasındaki ilişki kayropraktiğin temelini oluşturur. Ayrıca sağlığı koruma ve geriye kazandırma bakış açısı kayropraktiğin felsefi özüdür.
WHO klavuzuna göre kayropraktik uzmanı beklenen klinik seviyede, birinci basamak sağlık hizmeti uzmanlığını aşağıdaki gibi yerine getirmelidir:
- Hastalar tarafından bildirilen şikâyetlerin ayırıcı tanısını gerçekleştirmelidir;
- Radyolojik tanısal görüntülemede deneyim kazanmış olmalıdır;
- Klinik laboratuar bulgularının yorumlanmasında yetkinlik kazanmış olmalıdır;
- Bilimsel ve klinik bilgilerin kritik biçimde değerlendirme yeteneğini kazanmış olmalıdır;
- Temel bilimsel/ medikal bilgiyi anlayabilmeli ve uygulayabilmelidir ve diğer sağlık hizmetleri sağlayıcılarına başvurabilmelidir;
- Etkili ve emniyetli bir biçimde, halka hizmet etmek ve onlarla iletişim kurmak için gerekli bilgi ve beceriye genel olarak sahip olmalıdır;
- Sinir-kas-iskelet sisteminin patofizyolojisinin ve diğer anatomik yapılarla bağlantısının ve vücut duruşunun doğal yapısını anlayabilmelidir..
- Klinik bilgileri bir araya getirebilmeli ve kaydedebilmelidir;
- Klinik laboratuar bulgularını ve sinir,kas, iskelet sisteminin tanısal görüntülemesini doğru biçimde yorumlayabilmelidir.
- Doğru bir klinik tanı koyabilmelidir.
- Hastanın sağlığı ile ilgili sorumluluk kabul edebilmelidir.
- Sağlık hizmetinde günümüzdeki modern metod ve tekniklerin uygulanmasını anlayabilmelidir.
- Diğer sağlık disiplin içi ve disiplinler arası işbirliğine ve saygınlığa olanak tanımak için kayropraktik ve diğer sağlık hizmetleri mesleklerinin uzmanlık bilgisi ve faaliyet konusunun değerini takdir edebilmelidir
- Araştırma konularını seçebilmelidir, basit araştırma projeleri tasarlayabilmelidir,
Kullanım Yararları
Eğitimli uzmanlar tarafından, yardımcı personele gerek duymadığından minimal ek maliyetler ile uygulanır.
Bu nedenle, bu yöntem kas-iskelet sistemi hastalıklarının düşük maliyetli yönetimi için potansiyel sunar.
Kullanım alanları :
- Vertebral subluksasyonlar
- Disk hernileri
- Radikülopatiler (progresif motor defisiti ve kauda equina sendromu saptanmayan sinir kökü irritasyonları.)
- Bel,sırt ve boyun ağrıları (mekanik)
- Akut ve kronik zorlanmalar (sprain veya strain)
- Skolyoz
- Eklem disfonksiyonlarında
Uygulamanın sakıncalı olduğu durumlar
Relatif sakıncalar:
- Kanama diyatezi
- Hipermobilite
- İnstabilite
Mutlak sakıncalar :
- Odontoid hipoplazi, instabil odontoid
- Akut kırık
- Spinal kord tm
- Osteomiyelit
- Hematom (spinal kord veya intrakanaliküler)
- Menenjial tm
- Vertebral tm
- Fragmanlı disk hernisiyle birlikte olan ilerleyici nörolojik defisit
- Üst servikal omurganın Arnold Chiari malformasyonu.
- Vertebral luksasyon.
- Anevrizmal kemik kisti,dev hücreli kemik tm,osteoblastom,osteoid osteoma
- Ameliyat sonrası fiksasyon/stabilizasyon protezleri
- Kas ya da diğer yumuşak dokuların neoplastik hastalıkları
- Pozitif Kerning ya da Lhermit belirtileri
- Siringomiyeli
- Etiyolojisi bilinmeyen hidrosefali
- Kauda equina sendromu
Yan etkileri
Servikal bölge
- Vertebrobasiler arter yetmezlik sendromu
- Horner sendromu
- Diyafragmatik felç
- Miyelopati
- Servikal disk lezyonları
- Patolojik kırıklar
Torakal bölge
- Kostakondral seperasyon
- Kosta fraktürü
- Lomber bölge
- Cauda equina sendromu
- Abdominal aort anevrizma rüptürü.
- Lomber disk hernisi veya disk incinmesinden kaynaklanan nörolojik semptomlarda artış.
Uygulayan kişiler
- Tıp fakültesinden mezun hekimler
- Yardımcı sağlık personeli
- fizyoterapist
- spor akademisi mezunları
- miyoterapist (masör-masöz)
Ülkemiz eğitim şartları gözönünde bulundurulduğunda, tanının doğru konması, ayırıcı tanının komplikasyonlar açısından sağlıklı yapılabilmesi için uygulayan kişinin doktor olması ya da yardımcı sağlık personelinin doktorun bilgisi dahilinde uygulaması yerinde olacaktır.
Uygulama yerleri
- Hastane
- Özel klinik
- Özel muayenehaneler
- Sağlık merkezleri
Uygulama ekipmanları
Kayropraktik uzmanları manipülasyon öncesinde ve manipülasyon sırasında çeşitli ekipman kullanmaktadır. Bu ekipmanların (elektroterapi cihazları, çeşitli aktivatörler ) FDA onayı bulunmaktadır.